ضرب المثل های روسی | بیش از 50 نمونه جالب

ضرب المثل روسی به دوران قرون وسطا  ( دورانی که روحانیون مسیحی در اروپا حکمرانی می‌کردن ) و اوایل قرن بیستم با ظهور فیلسوف ها و نویسنده هایی چون لئو تولستوی ، فیودور داستایوفسکی ، آنتون چخوف و … و انقلاب شوروی و پیدایش ایدئولوژی کمونیسم برمی گردد که تأثیر بسیار زیادی در سنت و فرهنگ مردمان روسیه تا به امروز داشته است.

دانستن این سبک ضرب المثل ها و خواندن ضرب‌المثل های یک کشور به شناخت فرهنگ مردمان آن کشور کمک بسزایی می کند.

مخصوصا برای کسانی قصد مهاجرت به کشور روسیه و یا کشورهای روسی زبان را دارند برای برقرار کردن ارتباط صمیمی با افراد این کشور بد نیست تا به این نمونه ها اشراف داشته باشند. و ما در این مقاله از زبان نگار به بیش از بیست ضرب‌المثل روسی به همراه توضیح موشکافانه و معادل های فارسی در رابطه با هر ضرب‌المثل اشاره میکنیم.

در هر فرهنگی، مثل‌ها و اصطلاحات محلی، نه تنها نشانه‌ای از غنای زبانی بلکه نمایانگر عمق فرهنگ و تجربه مردم آن فرهنگ است. روسیه با تاریخ و فرهنگ غنی خود، دارای مجموعه‌ای از مثل‌ها و ضرب‌المثل‌های جالب و غنی است که تلاش می‌کنند تجربیات مردم را در قالب کوتاه و جذاب انتقال دهند. در این مقاله، به بررسی بیش از پنجاه مثل روسی جذاب و آموزنده می‌پردازیم که نه تنها نشان از غنای زبانی این فرهنگ دارند بلکه درک عمیقی از تجربیات و ارزش‌های مردم روسیه را نیز منعکس می‌کنند.

اگر قصد آشنایی صفر تا صد با زبان روسی را دارید پیشنهاد می کنیم مقاله ای از سایت را که در مورد آموزش صفر تا صد زبان روسی می باشد را مطالعه کنید.

نمونه هایی از ضرب‌ المثل روسی با موضوع کار ، تلاش و سختی

در ادامه به چندین نمونه جالب از ضرب المثل های روسی در زمینه کار و تلاش اشاره می کنیم.

کـار ، یک گـرگ نـیـسـت بـه جـنـگـل فـرار نمی‌کـنـد

Рабочий не волк, в лес не убежит

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که : کار از دستت فرار نمی‌کند ، کمی استراحت کن و خوش بگذران ( اشاره به شکارچیان گرگ )

سـخـتی هـا بـه چـابـکی می‌ آیـنـد و بـه آرامـی می‌ رونـد

Быстрого и ловкого болезнь не догонит

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که : روز های سخت به سرعت می‌رسند و خیلی دیر تمام می‌شوند

هر کـس می خـواهـد چـیـز های زیـادی را بـشـناسـد نـبـایـد زیـاد بـخـوابـد

Волков бояться в лес не ходит

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که : خواب زیاد باعث تن پروری و جا ماندن از موفقیت ها در مسیر می شود

بـدون بـاخـتـن ، بـردن نمی‌شـود

Вы не можете выиграть, не проиграв

این ضرب المثل روسی معادل ضرب‌المثل بدون رنج ، گنج میسر نمی شود خودمان است.

بدون تلاش، حتی نمی توانید یک ماهی را از برکه بیرون بکشید

Без труда́ не вытащишь и рыбку из пруда́

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که : تا وقتی تلاش و پشتکار نباشد ما به هیچ دست آوردی نمیرسیم در زندگی

چیزی که آسان بدست بیاید، به آسانی گم می شود

Дёшево досталось легко потерялось

این ضرب‌المثل معادل ضرب‌المثل باد آورده را باد می‌برد است.

فقط کسی که هیچ ندارد، هیچ اشتباهی نکرده است

Не ошиба́ется тот, кто ничего́ не де́лае

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که : برای رسیدن به همه چیز باید اشتباهاتی مرتکب شوی تا منجر به پیشرفت تو شود در غیر اینصورت تو هیچ نداری و هیچ اشتباهی مرتکب نشدی

آنچه انسان را گرم نگه می‌دارد، نان است، نه پتو

Людей согревает хлеб, а не одеяла

این ضرب‌المثل همچین مفهومی را می‌رساند که : فقر و گرسنگی است که انسان را از پا در می‌آورد نه سرمای طاقت فرسا ( اشاره به سرمای سیبری )

ضرب‌المثل روسی بشکه خالی

متن ضرب‌المثل: “Пустой бочонок громче гремит” (Pustoy bochyonok gromche gremit)

ترجمه فارسی: “بشکه خالی بلندتر صدا می‌کند”

توضیح و کاربرد: این ضرب‌المثل به این معناست که افرادی که دارای دانش یا تجربه کمی هستند، معمولاً بیشتر صحبت می‌کنند و جلب توجه می‌کنند. به عبارت دیگر، کم‌دانش‌ترین افراد هستند که معمولاً بیشتر و با صدای بلندتری حرف می‌زنند. این ضرب‌المثل می‌تواند در موقعیت‌هایی به کار رود که کسی بدون داشتن تخصص یا تجربه کافی، نظر خود را به صورت پر سر و صدا بیان کند.

مثال: “وقتی به جلسه‌ای می‌رفتم، یکی از همکاران با اینکه اطلاعات زیادی نداشت، دائم در حال صحبت بود. واقعاً مثل بشکه خالی بود که بیشتر صدا می‌کرد.”

ضرب‌المثل روسی در مورد یار

متن ضرب‌المثل: “Старый друг лучше новых двух” (Staryy drug luchshe novykh dvukh)

ترجمه فارسی: “دوست قدیمی بهتر از دو دوست جدید است”

توضیح و کاربرد: این ضرب‌المثل بیانگر ارزش و اهمیت دوستی‌های قدیمی است. به معنای این است که دوستی‌های دیرینه و قدیمی معمولاً بیشتر از دوستی‌های جدید ارزش دارند، زیرا در طی زمان آزمایش شده و به خوبی شناخته شده‌اند. این ضرب‌المثل می‌تواند در موقعیت‌هایی به کار رود که کسی بخواهد اهمیت و ارزش دوستی‌های قدیمی را نسبت به دوستی‌های جدید بیان کند.

مثال: “حتی با اینکه دوستان جدیدی پیدا کرده‌ام، هنوز به دوستی‌های قدیمی‌ام که در طول سال‌ها ساخته‌ام، بسیار اهمیت می‌دهم. واقعاً درست است که گفته می‌شود: دوست قدیمی بهتر از دو دوست جدید است.”

نمونه هایی از ضرب‌ المثل روسی با موضوع عشق ، آزادی و سفر

در ادامه به تعدادی از ضرب المثل روسی در زمینه عشق می پردازیم.

کـسی کـه عـاشق نیسـت فـقـط خـود را نـابـود می کـنـد

Сам себя ЛИШЬ тот погубит, кто других совсем не любит

منظور از این ضرب‌المثل این است که زندگی بدون عشق هیچ معنایی ندارد و آدم را به مرور افسرده تر و سپس نابود میکند

صـبـر داشـتـه بـاشـیـد در نـهـایـت عاشـق شـریـک زنـدگـی خـود می‌شـویـد

Будьте терпеливы, со временем вы влюбитесь в своего партнера

این ضرب‌المثل به دلیل ازدواج های سنتی متعددی که در قرن بیستم صورت می‌گرفت و چون اغلب بدین گونه صورت می‌گرفت که طرفین حتی هم دیگر را تا قبل از مراسم عروسی ندیده بودند برای دلگرمی به آن زوج گفته شده

پـرنـده ای بـا پـرهـایـش پـرواز می کـنـد و مـردی بـا ذهـنـش

Красна птица пером, человек умом

این ضرب‌المثل تشبیه از خیال پردازی و رویاپردازی است که یک انسان را به پرواز میکشد ( اشاره به خواستگاه آزادی در بیان )

هیچ کس در سفر به تولا با خودش سماور نمی برد (تولا مرکز سماور سازی روسیه)

 Ту́лу со свои́м самова́ром не е́здят

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که : بیهوده بار اضافی با خودت حمل نکن و سبُک سفر کن

نمونه هایی از ضرب‌ المثل روسی با موضوع  شناخت خود ، دیگران و زندگی

در ادامه به چندین مثال جالب از ضرب المثل های روسی در زمینه شناخت خود ، دیگران و زندگی اشاره می کنیم.

آیـنـه را بـه زشـت نـشـانـدن خـود نـشـکـنـیـد

 разбивайте зеркало выставляя себя некрасивым

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که : اگر مشکل را یافتی صورت مسئله را پاک نکن ، مشکل را حل کن

بـشـکـه‌ی خـالـی بـزرگـتـریـن صـدا را ایـجـاد مـی‌کـنـد

Пустая бочка издает самый громкий звук

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که : افرادی که خودشیفته و پر ادعا هستند ، از درون پوچ و توخالی هستند

هـفـت بـار انـدازه‌ گـیـری کـنـیـد ، یـکـبـار بـرش دهـیـد

Семь раз отмерь, один раз отрежь

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که : تا از انجام کاری کاملاً مطمئن نشدی ، انجامش نده

اعـتـمـاد کـنـیـد امـا راسـتـی آزمـایـی کـنـیـد

Доверяй, но проверяй

این ضرب‌المثل از زبان رونالد ریگان رئیس جمهور سابق آمریکا به گورباچوف آخرین رئیس جمهور جماهیر شوروی است که به زبان انگلیسی آن را بیان میکند اما این ضرب‌المثل ریشه در ادبیات روسی داشته و همچین این مفهوم را می‌رساند که : ریسک کنید و امتحان کنید تا به نتیجه‌ای برسید

گـوشـه نـاخـنـت را بـدهـی تا آرنـجـت را طـلـب می کـنـد

Дай с ногото́к — попро́сит с локото́к

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که : به آدم های سواستفاده‌گر اگر بها بدی پشیمان خواهی شد ( معادل به بچه رو بدی سوارت می‌شود )

ریـش کـسی را فـیـلـسـوف نمی‌کـنـد ، عـیـنـک سـواد نمی‌آورد

Бритье не делает человека философом, очки не делают человека грамотным

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که : از ظاهر کسی را قضاوت نکنیم مخصوصاً کسانی که سعی دارند خود را با سواد نشان دهند

با سواد کسی نیست که می داند چگونه بخواند، کسی است که می تواند خوب گوش دهد

Грамотный  это не тот, кто умеет читать, а тот, кто умеет хорошо слушать

این ضرب‌المثل از زبان یک پیرزن به تزار گفته شده زمانی که تزار به روستایی سفر کرده بود و برای مردم آن روستا قول سواد آموزی داد و پیرزنی جلوی راه او را می‌گیرید و می‌خواهد برایش قصه‌ای تعریف کند که تزار با عصبانیت می‌گوید: وقت ندارم به قصه‌های تو گوش کنم پیرزن …

سپس پیرزن در جواب تزار می‌گوید : تو خودت بی‌سواد هستی زیرا کسی با سواد است که بتواند خوب گوش کند تا هر روز چیز های تازه بیاموزد نه کسی که تنها بلد است بخواند و بنویسد ولی هیچ چیز یاد نگیرد.

از حرف تا عمل، فرسنگ ها فاصله است

От слова до дела бабушкина верста

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که  : حرفی که زده می‌شود شاید هرگز به عمل نرسد و فاصله‌ی زیادی میان حرف و عمل وجود دارد

کـنـار سـیـب گـنـدیـده ، سـیـب سـالـم هـم می‌گـنـدد

Наряду с гнилыми яблоками гниют и здоровые яблоки

این ضرب‌المثل معادل ضرب‌المثل یک بز گر یک گله را گر می کند است

یـک سـبـد مـیـوه برای تـابـسـتـان و یـک سـورتـمـه برای زمـسـتـان آمـاده کـنـیـد

Грамотей не тот, что читать умеет, слушает, да

روسیه به دلیل شرایط اقلیمی ، آب و هوای بسیار سردی دارد و برای آماده شدن با روز های سخت زمستان همچین ضرب‌المثلی را گفته اند

هر بوتیماری به باتلاقش می نازد

Всяк кули́к своё боло́то хва́лит

این ضرب‌المثل معادل ضرب‌ المثل « هیچ بقالی نمیگه ماست من ترشه » است

روی کوه هرچه بیشتر فریاد بزنید بیشتر وحشت میکنید

Чем больше ты кричишь на горе, тем больше ты паникуешь

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که : در بلندای کوه هرچند فریاد زدن تو را خالی میکند اما در نهایت در خطر ناشی از ایجاد سر و صدا قرار میگیری

وقتی که ۲ تا خرگوش را دنبال میکنی هیچ کدام را نمیگیری

За двумя зайцами погонишься _ не одного не поймаешь

این ضرب‌المثل معادل ضرب‌المثل با یک دست دو هندوانه را نمی‌توان برداشت است

آهسته برو، پیوسته برو

آهسته رو ، همیشه رو

هرکه تند راند ، زود ماند

رهرو آن نیست گهی تند و گهی خسته رود ، رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود

Тише едешь,дальше будешь

Тихий воз будет на горе

Медленно,но верно

Прытко бегают, да част падают

این ضرب المثل روسی این مفهوم را می‌رساند که  : آرام حرکت کن اما محکم و ثابت قدم باش همانند مثال خرگوش و لاک پشت …

ضرب‌المثل‌های روسی، گویی گنجینه‌ای از حکمت و تجربه هستند که در گذر زمان صیقل یافته و تراش خورده‌اند. این گوهرهای گرانبها، بازتابی از فرهنگ، تاریخ و ارزش‌های مردم روسیه هستند و می‌توانند دریچه‌ای به سوی درک عمیق‌تر این سرزمین پهناور باشند.

در ادامه یک لیست 50 تایی ضرب المثل را برای شما می آوریم:

1. 1Как аукнется, так и откликнется. (هر چی که بذاری به همون اندازه برگرده.)
2.  В тихом омуте черти водятся. (در چاه خالی هم غول ها زندگی می‌کنند.)
3.  Лучше синица в руке, чем журавль в небе. (مرغ کوچک در دست بهتر از مرغ بزرگی در آسمان.)
4. На воре и шапка горит. (هر کسی که دزدی کند، متوجه مشکل می‌شود.)
5. У страха глаза велики. (ترس زیبایی ها را بزرگ می‌کند.)
6.  Конь о четырёх ногах, а спотыкается. (حتی اسب هم گاهی می‌ترسد.)
7. Не бойся учиться, бойся жить без знаний. (از یادگیری نترس، از زندگی بدون دانش بترس.)
8. Кто рано встаёт, тому бог подаёт. (هر کس زود بیدار شود، خدا به او کمک می‌کند.)
9. Дурная голова ногам покоя не даёт. (عقل بد، آرامش پاها را نمی‌دهد.)
10. Поспешишь – людей насмешишь. (اگر عجله کنی، مردم را خندانی می‌کنی.)
11. В здоровом теле — здоровый дух. (در بدن سالم، روحیه سالم.)
12. Любишь кататься, люби и саночки возить. (اگر دوست داری بازی کنی، باید از نتیجه آن هم خوشت بیاید.)
13. Глаза боятся, а руки делают. (چشمان ترساننده‌اند، اما دستان انجام می‌دهند.)
14. Век живи, век учись, а дураком помрёшь. (همیشه بیاموز، در غیر این صورت احمق می‌میری.)
15. Где тонко, там и рвётся. (جایی که نازک است، پاره می‌شود.)
16. Береги платье снову, а честь смолоду. (لباس خود را مرتب نگه دارید و از جوانی خود حفاظت کنید.)
17. Не имей сто рублей, а имей сто друзей. (صد دوست داشته باشید بهتر از داشتن صد روبل.)
18. Глаза — зеркало души. (چشمان، آینه روح هستند.)
19. Красота спасёт мир. (زیبایی جهان را نجات می‌دهد.)
20.  Готовь сани летом, а телегу зимой. (تابستان سوراخ خرید کن، زمستان سوراخ فروش.)
21. Голод не тётка, выйдет — покажет. (گرسنگی زندگی خوبی نیست، زمانی که حادثه می‌شود، واقعیت آن برمی‌آید.)
22. Что имеем — не храним, а потерявши — плачем. (آنچه داریم را نگه نمی‌داریم، اما وقتی از دست می‌دهیم، گریه می‌کنیم.)
23.  Любишь кататься, люби и саночки возить. (اگر دوست داری بازی کنی، باید از نتیجه آن هم خوشت بیاید.)
24. Глаза боятся, а руки делают. (چشمان ترساننده‌اند، اما دستان انجام می‌دهند.)
25. Век живи, век учись, а дураком помрёшь. (همیشه بیاموز، در غیر این صورت احمق می‌میری.)
26. Где тонко, там и рвётся. (جایی که نازک است، پاره می‌شود.)
27.  Береги платье снову, а честь смолоду. (لباس خود را مرتب نگه دارید و از جوانی خود حفاظت کنید.)
28.  Не имей сто рублей, а имей сто друзей. (صد دوست داشته باشید بهتر از داشتن صد روبل.)
29.  Глаза — зеркало души. (چشمان، آینه روح هستند.)
30. Красота спасёт мир. (زیبایی جهان را نجات می‌دهد.)
31.  Готовь сани летом, а телегу зимой. (تابستان سوراخ خرید کن، زمستان سوراخ فروش.)
32. Голод не тётка, выйдет — покажет. (گرسنگی زندگی خوبی نیست، زمانی که حادثه می‌شود، واقعیت آن برمی‌آید.)
33.  Что имеем — не храним, а потерявши — плачем. (آنچه داریم را نگه نمی‌داریم، اما وقتی از دست می‌دهیم، گریه می‌کنیم.)
34.  Лучше поздно, чем никогда. (بهتر است دیر از هیچ وقتی.)
35.  Как аукнется, так и откликнется. (هر چی که بذاری به همون اندازه برگرده.)
36.  В тихом омуте черти водятся. (در چاه خالی هم غول ها زندگی می‌کنند.)
37. Лучше синица в руке, чем журавль в небе. (مرغ کوچک در دست بهتر از مرغ بزرگی در آسان.)
38. На воре и шапка горит. (هر کسی که دزدی کند، متوجه مشکل می‌شود.)
39.  У страха глаза велики. (ترس زیبایی ها را بزرگ می‌کند.)
40. Конь о четырёх ногах, а спотыкается. (حتی اسب هم گاهی می‌ترسد.)
41. Не бойся учиться, бойся жить без знаний. (از یادگیری نترس، از زندگی بدون دانش بترس.)
42.  Кто рано встаёт, тому бог подаёт. (هر کس زود بیدار شود، خدا به او کمک می‌کند.)
43. Дурная голова ногам покоя не даёт. (عقل بد، آرامش پاها را نمی‌دهد.)
44. Поспешишь – людей насмешишь. (اگر عجله کنی، مردم را خندانی می‌کنی.)
45. В здоровом теле — здоровый дух. (در بدن سالم، روحیه سالم.)
46.  Любишь кататься, люби и саночки возить. (اگر دوست داری بازی کنی، باید از نتیجه آن هم خوشت بیاید.)
47. Глаза боятся, а руки делают. (چشمان ترساننده‌اند، اما دستان انجام می‌دهند.)
48.  Век живи, век учись, а дураком помрёшь. (همیشه بیاموز، در غیر این صورت احمق می‌میری.)
49. Где тонко, там и рвётся. (جایی که نازک است، پاره می‌شود.)
50.  Береги платье снову, а честь смолоду. (لباس خود را مرتب نگه دارید و از جوانی خود حفاظت کنید.)

جمع‌بندی

مثل‌ها و ضرب‌المثل‌های روسیه نه تنها نمایانگر غنای زبانی این فرهنگ هستند بلکه تجربیات و ارزش‌های عمیقی از زندگی و تفکر مردم این کشور را نیز به خوبی بازتاب می‌دهند. این مجموعه از مثل‌ها و ضرب‌المثل‌ها، شاهد بر تنوع فرهنگی و تاریخی روسیه هستند و می‌توانند به ما کمک کنند تا بهتر فرهنگ و زندگی مردم این کشور را درک کنیم. امیدواریم که از خواندن این مقاله لذت برده و از آموخته‌های آن بهره‌مند شوید.